Trong những năm gần đây, việc sử dụng đèn chiếu sáng để xử lý ra hoa trái vụ trên cây thanh long đã trở thành biện pháp phổ biến tại nhiều vùng trồng trọng điểm. Tuy nhiên, việc đốt đèn dầu, đèn sáp không đúng cách đã làm phát sinh một bệnh hại đáng lo ngại – đó là nấm bồ hóng.

1. Nấm bồ hóng là gì?

Nấm bồ hóng là tập hợp các loài nấm phát triển trên lớp bồ hóng (muội than) do khói đèn tạo ra. Chúng không trực tiếp gây thối hoặc phá hủy mô cây, nhưng gây ra lớp đen bao phủ trên bề mặt thân, tai trái và hoa, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình quang hợp và chất lượng trái.

2. Nguyên nhân gây bệnh

• Do muội than (carbon) trong khói đèn dầu, đèn sáp hoặc đèn tự chế bám lên bề mặt cành thanh long.
• Khi gặp điều kiện ẩm ướt, lượng bồ hóng này sẽ là môi trường thuận lợi cho các loại nấm bồ hóng (Capnodium spp., Meliola spp…) phát triển.
• Bệnh thường xảy ra nhiều hơn trong mùa mưa hoặc các đợt sương ẩm.

3. Dấu hiệu nhận biết nấm bồ hóng

• Cành, tai trái hoặc hoa bị bao phủ bởi một lớp màu đen mịn như muội than, dễ lau trôi bằng tay.
• Lá (nếu có) bị che phủ làm giảm khả năng quang hợp.
• Hoa bị bám bồ hóng có thể khó nở, thụ phấn kém.
• Trái bị đen, mất giá trị thương phẩm hoặc không đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.

4. Tác hại của bệnh nấm bồ hóng

• Cản trở quang hợp, khiến cây yếu, giảm đậu trái.
• Làm mất thẩm mỹ trái thanh long, đặc biệt ảnh hưởng đến chất lượng trái đỏ hoặc xuất khẩu.
• Tạo điều kiện cho các bệnh hại khác (như thối ngọn, thối trái, đốm nâu) phát sinh.

5. Giải pháp phòng ngừa hiệu quả

🔹 Thay đổi phương pháp chiếu sáng

• Dùng đèn LED chuyên dụng cho thanh long – hiệu suất cao, không sinh khói.

🔹 Biện pháp canh tác

• Cắt tỉa cành thông thoáng, giúp vườn khô ráo, hạn chế điều kiện ẩm ướt cho nấm phát triển.
• Trong mùa nắng, tưới nước đều đặn cho cây, có thể tưới phun mạnh để rửa trôi lớp muội bám.

🔹 Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật

• Khi bệnh đã xuất hiện nhiều, có thể sử dụng thuốc trừ nấm phổ rộng, kết hợp chất bám dính nhẹ để làm sạch lớp nấm và ngăn tái phát.
• Phun thuốc gốc đồng chứa thành phần Tribasic Copper Sulfate kết hợp thuốc trị rệp sáp, rầy mềm chứa thành phần Acetamiprid, Imidacloprid và Thiamethoxam là giải pháp hiệu quả được thiết kế chuyên biệt để xử lý nấm bồ hóng trên thanh long sau chiếu đèn.

6. Khuyến cáo từ kỹ sư nông nghiệp

“Việc lạm dụng đèn khói giá rẻ gây nhiều hệ lụy không chỉ về bệnh hại mà còn ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe người làm vườn. Chúng tôi luôn khuyến khích bà con đầu tư đèn LED chuyên dụng và chủ động phòng nấm bồ hóng sớm ngay sau khi kết thúc đợt chiếu đèn.”
– Kỹ sư Trần Anh Huy – Bộ phận Kỹ thuật, Công ty Cổ phần Agri HPT.